Ngày 20-4-2007 Hội đồng KHCN chuyên ngành Bộ Xây dựng đã tiến hành nghiệm thu đề tài Tiêu chuẩn "Hoạt độ phóng xạ tự nhiên của vật liệu xây dựng - Mức an toàn trong sử dụng và Phương pháp thử" do TS. Tạ Minh Hoàng - Viện Vật liệu Xây dựng làm chủ nhiệm đề tài.
Hoạt độ phóng xạ tự nhiên trên bề mặt trái đất hình thành do sự tồn tại của các nguyên tố đồng vị phóng xạ trong đất đá ở vỏ Trái đất. Theo điều kiện xuất hiện và phân bố trong lớp vở Trái đất mà các nguyên tố phóng xạ tự nhiên có thể được phân thành 4 nhóm:
Nhóm 1: Bao gồm các nguyên tố phóng xạ hoạt tính tự nhiên tồn tại lâu sinh ra trong giai đoạn ban đầu hình thành Trái đất và là các nguyên tố phóng xạ mẹ của 3 dãy nguyên tố phóng xạ tự nhiên này trong vỏ Trái đất giảm dần theo các chu kỳ bán rã của chúng.
Nhóm 2: Các nguyên tố phóng xạ tự nhiên là các sản phẩm sinh ra con, cháu... do phân rã Uran, Action Uran và Thori ở trong 3 dãy nêu trên. Một số nguyên tố phóng xạ con cháu Ra, Rn... do kết quả của các quá trình địa hoá phong hoá, thoát khí... mà dần biến mất.
Nhóm 3: Bao gồm các đồng vị phóng xạ đơn tồn tại lâu K40, Sb87, Sm147..., không tạo ra các dãy mới và xuất hiện ở giai đoạn ban đầu hình thành Trái đất. Hàm lượng của chúng giảm dần theo thời gian chu kỳ bán rã đồng vị phóng xạ.
Nhóm 4: Các đồng vị phóng xạ chủ yếu các bon C14 tồn tại ngắn, xuất hiện trong không khí, thuỷ quyển và sinh quyển của Trái đất do kết quả tương tác giữa các hạt vũ trụ và các hạt nhân nguyên tử của vật chất trên Trái đất.
Như vậy các chất phóng xạ tự nhiên có sẵn trong đất đá, cây cỏ, nước không khí...phân bố không đều ở nơi này và nơi khác. Hàm lượng các chất phóng xạ tự nhiên trong môi trường phụ thuộc vào vị trí địa lý, kiến tạo địa chất, loại cây cỏ, do đó có trong VLXD và công trình xây dựng v.v...
Các vật liệu có nguồn gốc từ đá và đất vật liệu khoáng chất chứa chủ yếu các hạt nhân phóng xạ tự nhiên của Uran U238, Thori Th232 và các đồng vị phóng xạ của Kali K40. Trong các dẫn xuất của Uran thì chuỗi phân rã bắt đầu từ Radi 226 là nhân phóng xạ gamma chủ yếu. Vì vậy, người ta thường dùng chỉ số của Radi thay cho Uran.
Sự cần thiết của đề tài
Nước ta chưa có tiêu chuẩn đánh giá cũng như phương pháp thử để kiểm tra mức độ an toàn về hoạt độ phóng xạ tự nhiên trong sử dụng của VLXD. Bởi vậy, trước nhu cầu phát triển sản xuất và yêu cầu sử dụng VLXD chất lượng ngày càng cao thì việc xây dựng tiêu chuẩn này là phù hợp với quá trình phát triển của đất nước trong giai đoạn phát triển và hội nhập quốc tế.
Mục tiêu xây dựng tiêu chuẩn
Việc xây dựng và ban hành tiêu chuẩn này nhằm đáp ứng các mục tiêu sau:
- Làm căn cứ để kiểm soát việc sử dụng các loại VLXD có hoạt độ phóng xạ ở mức nguy hiểm cho môi trường và con người, đáp ứng yêu cầu định hướng cho các nhà sản xuất, người tiêu dùng và nhà quản lý.
- Là trọng tài cho cơ quan quản lý Nhà nước khi có khiếu kiện về mức độ an toàn của hoạt độ phóng xạ tự nhiên trong VLXD, đồng thời làm cơ sở cho nhà sản xuất tuân theo.
- Đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong giai đoạn CNH và HĐH trong khung cảnh hội nhập quốc tế với nguồn nguyên liệu và VLXD trở nên đa dạng và phong phú về nguồn gốc xuất xứ, chủng loại.
Đề tài được Hội đồng KHCN chuyên ngành Bộ Xây dựng nghiệm thu và đánh giá đạt loại khá.
Đào Tâm