Bảo đảm phát triển toàn diện, hài hòa và quản lý tổng thể
Quy chế Quản lý kiến trúc thành phố Hà Nội được TP. Hà Nội công bố mới đây là một trong những nội dung quan trọng, cụ thể hóa chỉ đạo, định hướng tại các nghị quyết của Trung ương và Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, Điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065.
Hà Nội đang nỗ lực để phát triển toàn diện, xứng tầm trong kỷ nguyên phát mới của đất nước. Ảnh: VGP/Thùy Chi
Bên cạnh đó, quy chế ứng dụng khoa học công nghệ cao, công nghệ tiên tiến, công nghệ mới kể cả nghiên cứu ứng dụng trí tuệ nhân tạo… Đồng thời, bảo đảm hài hòa giữa phát triển kinh tế với bảo vệ quốc phòng, an ninh, tài nguyên môi trường, phòng chống thiên tai, giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu…
Chia sẻ với báo chí, ông Nguyễn Bá Nguyên, Phó Giám đốc Sở Quy hoạch - Kiến trúc Hà Nội đánh giá, Chương trình phát triển đô thị, Quy chế quản lý kiến trúc giúp phát triển đô thị một cách đồng bộ về quy hoạch, kiến trúc và cảnh quan. Đó là công cụ rất tốt cho Sở Quy hoạch – Kiến trúc trong thời gian tới để tham mưu TP. Hà Nội phát triển đô thị văn hiến, văn minh, hiện đại.
Theo ông Nguyễn Bá Nguyên, quy chế cũng bảo đảm việc phát triển mới song hành với giữ gìn, bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống về kiến trúc công trình và tổ chức cảnh quan làng xóm, bảo tồn văn hóa bản sắc của các khu vực; Quản lý kiến trúc cần phải tính đến đặc điểm, đặc thù của từng khu vực, phong tục tập quán, văn hóa truyền thống…; Bảo đảm sự tham gia của các cơ quan, tổ chức, cộng đồng, cá nhân; kết hợp hài hòa lợi ích của quốc gia, cộng đồng, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.
Phó Giám đốc Sở Quy hoạch - Kiến trúc Hà Nội Nguyễn Bá Nguyên cho hay, trước đây, thực hiện Luật Quy hoạch đô thị, Sở đã hoàn thiện Quy chế quản lý quy hoạch, kiến trúc chung thành phố Hà Nội và được UBND thành phố phê duyệt tại Quyết định số 70/2014/QĐ-UBND ngày 12/9/2014.
Tuy nhiên, sau khi Luật Kiến trúc ra đời (năm 2019), quy chế cần nhấn mạnh quản lý kiến trúc nhiều hơn, đặc biệt phải căn cứ theo Điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065 vừa được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
So với các quy định trước đây, Quy chế quản lý kiến trúc TP. Hà Nội được phê duyệt lần này có những điểm khác so với các quy định trước đây. Ông Nguyễn Bá Nguyên cho biết, quy chế lần này đi sâu vào quản lý kiến trúc và không gian, cảnh quan TP. Hà Nội. Quy chế này thực hiện theo các quy định của Luật Kiến trúc, đặc biệt là Nghị định 85 ngày 17/7/2020 quy định chi tiết một số điều của Luật Kiến trúc. Tiếp đó, Quy chế quản lý kiến trúc có những quy định về khu vực đặc thù, các khu vực phải thi tuyển… là những nội dung mới hơn so với trước đây.
Trong đó, quy chế đã cập nhật có chọn lọc các nội dung còn phù hợp tại các quy chế riêng lẻ liên quan đến lĩnh vực kiến trúc đưa vào quy chế tổng thể, bảo đảm quản lý tổng thể trên địa bàn TP. Hà Nội. Trung tâm chính trị Ba Đình, khu vực Hoàng thành Thăng Long, khu vực Cổ Loa, phố cổ, phố cũ và một số khu vực khác được xác định là khu vực đặc thù.
Đối với công tác quản lý, ông Nguyễn Bá Nguyên đánh giá việc ban hành Quy chế quản lý kiến trúc có ý nghĩa quan trọng giúp TP. Hà Nội quản lý tốt hơn về không gian kiến trúc và công trình kiến trúc đặc biệt trong bối cảnh chúng ta đang phát triển các công trình kiến trúc xanh.
Trong khi đó, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam Đào Ngọc Nghiêm nhận định, Quy chế quản lý kiến trúc thành phố Hà Nội vừa ban hành đã đưa ra quy định rõ về loại hình công trình và khu vực cụ thể, thể hiện sự nghiêm túc nghiên cứu của thành phố Hà Nội. Tuy nhiên, quy chế chỉ là hoạch định về khung, khi cụ thể từng khu vực sẽ phức tạp hơn nhiều. Do đó, trong quá trình hoàn thiện nên có sự kế thừa các nghiên cứu trước đây.
Phát triển toàn diện, diện mạo không gian, kiến trúc cảnh quan đô thị
Cho ý kiến về Quy chế Quản lý kiến trúc thành phố Hà Nội vừa được công bố, KTS. Phạm Hoàng Phương, Viện Kiến trúc quốc gia, Bộ Xây dựng đánh giá, việc thành phố Hà Nội chính thức ban hành Quy chế quản lý kiến trúc là thiết thực và phù hợp với các yêu cầu phát triển kiến trúc cảnh quan đô thị trong bối cảnh Điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065 đã được Hà Nội phê duyệt.
KTS. Phạm Hoàng Phương cho rằng, Quy chế quản lý kiến trúc đã đề cập một số nội dung thiết yếu với cách tiếp cận cụ thể, không chỉ theo tinh thần của luật mà còn có cách tiếp cận khoa học, kế thừa và phát huy nhiều nội dung quy chế quản lý riêng với các khu vực văn hóa lịch sử đặc trưng như khu phố cổ, khu phố cũ.
Ở quy mô tổng thể, KTS. Phạm Hoàng Phương nhận định, các nội dung về bảo tồn và phát huy không gian giá trị kiến trúc cảnh quan đô thị, kết hợp các giá trị đặc trưng kiến trúc cảnh quan với các đặc trưng tự nhiên và văn hóa đã được đề cập cơ bản đồng bộ, khoa học, cụ thể với cả không gian nội đô và ven đô. Giá trị cảnh quan mặt nước, sông hồ và không gian xanh được phát huy để gìn giữ và tạo dựng hình ảnh đô thị xanh của Hà Nội.
Với không gian nội đô hiện hữu, các quy định tăng cường cải tạo cảnh quan, kiến trúc công trình tại các khu vực có tính đặc trưng văn hóa; bảo tồn phục dựng các công trình kiến trúc và các trục không gian đô thị có giá trị hay chỉnh trang các trục cảnh quan thuộc không gian phố cũ, kết nối với không gian cảnh quan ngoài sông Hồng.
Đối với các khu vực giáp ranh nội và ngoại thị, Quy chế quản lý kiến trúc chú trọng bảo vệ và phát huy các hình thái nông thôn truyền thống, cấu trúc làng xóm, kiến trúc cảnh quan của địa phương, quản lý kiểm soát bảo tồn tôn tạo và tái tạo các không gian văn hóa truyền thống, các công trình, cụm công trình có giá trị văn hóa, lịch sử, kiến trúc...
Tuy nhiên, còn một số các nội dung cần sớm được tiếp tục hoàn thiện để đưa quy chế đi vào cuộc sống là xây dựng tiêu chí và hoàn thành lập danh mục công trình kiến trúc có giá trị để đề cập rõ trong phần phụ lục của Quy chế.
KTS. Phạm Hoàng Phương cho rằng, đây là nội dung còn tương đối phức tạp khi các công trình này thường có đặc thù khác biệt so với các di tích xếp hạng theo Luật Di sản văn hóa như số lượng lớn, thuộc nhiều loại công trình (nhà ở, công cộng…), hình thức kiến trúc đa dạng phong phú thuộc nhiều phong cách kiến trúc khác nhau, đa số thuộc sở hữu tư nhân, nhiều công trình đã bị xuống cấp nghiêm trọng, có thể bị cải tạo và biến đổi nhiều so với nguyên gốc trong quá trình sử dụng.
Trong khi đó, KTS. Đào Ngọc Nghiêm cho rằng, TP. Hà Nội cần tiếp tục có hướng dẫn cụ thể về tổ chức thực hiện và vai trò giám sát của cộng đồng để làm tốt được định hướng đã đưa ra. Ngoài ra, cần đặc biệt lưu ý tuyên truyền định hướng nội dung của những công cụ quản lý rộng rãi tới người dân, chứ không chỉ cơ quan quản lý biết.
Thời gian qua, thành phố Hà Nội đã hoàn thiện hệ thống các văn bản, công cụ quản lý để phát triển Thủ đô như Luật Thủ đô năm 2024, hai đồ án quy hoạch Thủ đô, điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô, nay có thêm Quy chế quản lý kiến trúc thành phố Hà Nội và Chương trình phát triển đô thị thành phố Hà Nội giai đoạn đến năm 2035 sẽ giúp Thủ đô Hà Nội phát triển toàn diện, đưa Thủ đô vươn mình phát triển "hiện đại - văn minh - bản sắc".