TSKH. Phan Xuân Dũng, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam phát biểu tại Hội thảo - Ảnh: VGP/Hoàng Giang
Thực hiện chức năng, nhiệm vụ tư vấn, phản biện và giám định xã hội các chủ trương, chính sách, pháp luật của Nhà nước, ngày 28/11, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam phối hợp với Tổng hội Xây dựng Việt Nam tổ chức hội thảo "Góp ý cho Dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi)".
Sửa đổi Luật Nhà ở năm 2014 là rất cần thiết
TSKH. Phan Xuân Dũng, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam cho biết, trong thời gian gần đây, một số luật được sửa đổi, bổ sung và ban hành mới thay thế như: Bộ luật Dân sự, Luật Xây dựng, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư công, Luật Đầu tư theo phương thức hợp tác công - tư…
Trong đó có nhiều nội dung quy định liên quan đến Luật Nhà ở năm 2014 như: Thủ tục đầu tư xây dựng, lựa chọn chủ đầu tư, ưu đãi chủ đầu tư dự án nhà ở... đã được sửa đổi, bổ sung dẫn đến sự không thống nhất trong các quy định của Luật Nhà ở hiện hành với các luật này. Do đó, việc rà soát, điều chỉnh, sửa đổi các quy định có liên quan trong Luật Nhà ở năm 2014 để bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ hệ thống pháp luật là rất cần thiết.
Mặt khác, các nội dung của Luật Nhà ở năm 2014 có liên quan đến các quy định của Luật Đất đai, đặc biệt là những chính sách lớn như vấn đề sở hữu nhà ở đối với người nước ngoài, quy hoạch sử dụng đất, quỹ đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, cấp Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở…
Ngày 16/6/2022, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII đã ban hành Nghị quyết số 18-NQ/TW về tiếp tục đổi mới, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và sử dụng đất, tạo động lực đưa nước ta trở thành nước phát triển có thu nhập cao.
Do đó, việc bám sát Nghị quyết số 18-NQ/TW và các nội dung kiến nghị sửa đổi Luật Đất đai để từ đó đề xuất chính sách sửa đổi Luật Nhà ở năm 2014 trình Quốc hội khóa XV cho ý kiến ngay sau khi Luật Đất đai (sửa đổi) được thông qua để đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật trong giai đoạn mới là hết sức cần thiết.
Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh cho biết, trong thời gian qua, việc phát triển các dự án nhà ở vẫn chưa đạt được mục tiêu, yêu cầu đề ra, nhất là việc phát triển nhà ở xã hội, nhà ở cho công nhân, nhà ở theo chương trình mục tiêu quốc gia... Các thủ tục hành chính trong lĩnh vực này còn rườm rà, gây phát sinh chi phí, ảnh hưởng đến quá trình phát triển các dự án nhà ở.
Để khắc phục những bất cập, Bộ Xây dựng đã được Chính phủ giao tiến hành tổng kết, đánh giá Luật Nhà ở 2014. Hiện Bộ Xây dựng đang chủ trì soạn thảo dự án Luật Nhà ở (sửa đổi) và báo cáo Chính phủ để Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến vào kỳ họp thứ 5 Quốc hội khóa XV (tháng 5/2023).
Dự thảo Luật Nhà ở tập trung ở các nội dung cơ bản của 8 nhóm chính sách lớn gồm các quy định về: Sở hữu nhà ở; chiến lược, chương trình, kế hoạch phát triển nhà ở; phát triển nhà ở (bao gồm các loại nhà ở thương mại, tái định cư, nhà ở công vụ, nhà ở của cá nhân, hộ gia đình); phát triển nhà ở xã hội; cải tạo, xây dựng lại các nhà chung cư cũ; tài chính cho phát triển nhà ở; quản lý, sử dụng nhà chung cư; quản lý nhà nước về nhà ở.
Qua đó, sẽ quy định đầy đủ, cụ thể và điều chỉnh kịp thời các nội dung liên quan trong lĩnh vực nhà ở, tạo cơ sở pháp lý quan trọng để thúc đẩy phát triển nhà ở, đặc biệt là phát triển mạnh mẽ nhà ở xã hội, tạo điều kiện hỗ trợ cho các đối tượng khó khăn về nhà ở, bảo đảm an sinh xã hội, nâng cao chất lượng sống của người dân, góp phần thể chế hóa đường lối chủ trương chính sách của Đảng trong việc chăm lo, hỗ trợ cải thiện nhà ở cho người dân, là yếu tố quan trọng để thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển.
Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh: Dự thảo Luật Nhà ở tập trung ở các nội dung cơ bản của 8 nhóm chính sách - Ảnh: VGP/Hoàng Giang
Quy định rõ trách nhiệm đối với việc xây dựng nhà ở công nhân
Về vấn đề nhà ở xã hội, GS.TSKH Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng, ngay từ đầu (Luật Nhà ở 2005) đã không quy định đối với trường hợp người dân vùng nông thôn tách hộ mà thường xếp họ thuộc phạm vi được hưởng các chương trình mục tiêu về nhà ở tại nông thôn.
Tuy nhiên, các chương trình này chỉ là một cơ chế để thực thi luật pháp, vì vậy trong luật phải quy định về nhà ở xã hội cho khu vực nông thôn, thậm chí vùng cao, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số...
GS. Đặng Hùng Võ nhấn mạnh cần bổ sung Mục Nhà ở xã hội vùng nông thôn vào Chương "Nhà ở xã hội" của dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi), trong đó quy định về chính sách giải quyết đất ở, nhà ở cho các trường hợp tách hộ nông dân.
"Trước đây chúng ta đã có quy định về đất "giãn dân" để xây nhà ở cho các hộ mới tách ra, nay không còn nữa. Do đó, cần khôi phục lại chính sách này trong Luật Nhà ở", GS. Đặng Hùng Võ bày tỏ quan điểm.
Theo GS. Đặng Hùng Võ, nhà ở đối với vùng nông thôn cũng phải tính theo tỉ lệ thu nhập trên giá nhà ở trung bình, không thể dựa vào tiêu chí hộ nghèo hay hộ cận nghèo. Cách tính tương tự như thu nhập ở đô thị không thuộc diện phải chịu thuế thu nhập là thu nhập thấp và thuộc diện được hưởng ưu đãi về nhà ở xã hội.
Đối với việc xây dựng các không gian lưu trú cho công nhân làm việc tại các khu công nghiệp, GS. Đặng Hùng Võ nhấn mạnh: "Cần quy định cụ thể về trách nhiệm ai lo tài chính, ai làm chủ đầu tư, ai tìm kiếm đất đai. Nếu không quy định thành trách nhiệm thì sẽ không có ai thực hiện cả".
Theo GS. Đặng Hùng Võ, Luật Doanh nghiệp đã có quy định về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. Phát triển nhà lưu trú cho công nhân là một trách nhiệm xã hội. Ở các nước công nghiệp, người ta còn quy định về "đầu tư có trách nhiệm". Do đó, dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi) nên có quy định cụ thể trách nhiệm đối với việc xây dựng nhà ở cho công nhân.
Ngoài ra, GS.TSKH Đặng Hùng Võ kiến nghị, cần quy định ngay trong luật các thủ tục hành chính đơn giản đối với các dự án nhà ở xã hội, có như vậy mới thu hút được nhà đầu tư. Đồng thời có chính sách miễn thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập doanh nghiệp cho khu vực đầu tư phát triển nhà ở xã hội...
TS. Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch Phát triển đô thị Việt Nam đánh giá, trong dự thảo đã bổ sung về thời hạn sử dụng nhà chung cư theo thời hạn sử dụng của công trình. Đây là đề xuất mạnh mẽ, chú trọng đến lợi ích người sở hữu chung cư và tạo thuận lợi cho quản lý diện mạo đô thị.
Về cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư cũ, theo TS. Đào Ngọc Nghiêm, đây là vấn đề rất được dư luận quan tâm, đã có định hướng từ hơn 20 năm qua nhưng kết quả không như mong muốn. Theo thống kê cả nước có gần 2.467 chung cư cũ (xây dựng trước năm 1994), trong số này 25% là nguy hiểm, xuống cấp nhưng đến nay mới chỉ cải tạo được 3%.
TS. Đào Ngọc Nghiêm đề xuất ngoài 2 mô hình thực hiện cải tạo chung cư cũ (nhà nước, doanh nghiệp) đề nghị nghiên cứu thêm mô hình: Cộng đồng các hộ dân liên kết thực hiện. Đây là mô hình đã thành công ở Trung Quốc, Singapore, Hàn Quốc...